«Παιδιόθεν καί εξ απαλών ονύχων,ού μην αλλά καί πατρόθεν καί από πάππου καί των άλλων προγόνων,την Αλβανίαν εμάθομεν να θεωρούμε επαρχία ελληνικήν...τούς δε Αλβανούς Έλληνας γνησιωτάτους καί ελληνικωτάτους»(Λουκάς Μπέλλος)
«Η διαίρεσις ημών Αλβανών καί Ελλήνων διευκολύνει το κράτος άλλων.Μίαν ημέραν εξυπνήσαντες,θα ίδωμεν αίφνης ότι απωλέσθημεν,νομίσαντες ότι αναγεννώμεθα»(εφημερίς «Νεολόγος» αριθ.φ.617,Κων/πολη 1870)
«Ελλάς άνευ Αλβανίας καί Αλβανία άνευ Ελλάδος ουδέν γενναίον δύνανται να επιτελέσωσιν εν τη Χερσονήσω τού Αίμου»(Νεοκλής Καζάζης)
«...Οί Έλληνες είνε Αλβανοί καί οί Αλβανοί είνε Έλληνες»(Βλάσης Γαβριηλίδης,ιδρυτής καί διευθυντής της εφημερίδος «Ακρόπολις»,1883)
«Όπου υπήρχον Αλβανοί άποικοι,έμειναν καί ζώσι σήμερον άθικτοι,αμόλυντοι,αδελφοί Έλληνες πάντες,υπερήφανοι διά τούτο..»(Αντώνιος Δ.Κεραμόπουλος)
«Ευγνωμοσύνης καθήκον,πολιτισμού υποχρέωσις ήτο,οί νεώτεροι Έλληνες ελευθερωθέντες τού τυρρανικού ζυγού καί ανεξάρτητον έθνος αποτελέσαντες να στρέψωσιν το βλέμμα των περί τα περί εαυτούς ομογενή φύλα καί τον εκπολιτισμόν τούτων,αν όχι την απελευθέρωσιν,μία των κυρίων ενασχολιών των να έχωσιν.Εκείνο δε, πέριξ τού οποίου πάσα μέριμνα Κυβερνητική καί ιδιωτική έπρεπε να περιστραφεί,είναι η Αλβανία,ο ιπποτικός εκείνος τόπος όστις διά των ανδρείων τέκνων του,τα μάλα συνετέλεσεν είς την απελευθέρωσιν τού τμήματος τούτου της Ελλάδος..»(Κων/νος Χ.Βάμβας)
«Επί των οροπεδίων της Αλβανίας απαντώνται πλείστοι νομάδες καί ποιμένες λαοί,παρ' οίς ανευρίσκονται Ομηρικά έθη καί ήθη καί έθιμα.Εν τη Αλβανία πολλαί σκηναί της Ιλιάδος καί της Οδυσσείας αλλά καί της Αινειάδος διαδραματίζονται πολλά ολίγον αυταίς παραλάσσουσαι»(ελληνική εφημερίς της Ρουμανίας «Δεκέβαλος» 1874,αρ.2 καί 7)

Κυριακή 14 Ιουνίου 2009

Δερβένι,Ντερμπεντέρης

Το «Αρβανίτες» είναι επειδή επρόκειτο γιά μουσουλμάνους ενώ το «Έλληνες» όταν επρόκειτο γιά χριστιανούς Αρβανίτες.
Αυτές οί δύο λέξεις,πού αποτελούν στοιχεία τού νεοελληνικού λεξιλογίου,έχουν προ πολλού θεωρηθεί δάνειο από την τουρκική.Η πρώτη,Ντερβένι (Δερβένι,Δερβένια,Δερβενάκια κτλ.) θεωρείται ότι προέρχεται από την τουρκική dervent (βλέπε Ετυμολογικό Λεξικό της κοινής Νεοελληνικής,τού καθηγητή Ν.Π. Ανδριώτη, λ.«δερβένι»-«ντερβένι»).


Η δεύτερη Ντερμπεντέρης,θεωρείται επίσης δάνειο από την τουρκική derbeder=αλήτης (στο ίδιο).


Επανειλλημένα έχουμε τονίσει τη λογική αλληλεπίδραση των Βαλκανικών γλωσσών.Στην προκειμένη περίπτωση,νομίζω ότι οί δύο εξεταζόμενες λέξεις έχουν αλβανική μάλλον παρά τουρκική την προέλευση.


Α'- Δερβένια,Ντερβένια,


ονομάζονται οί φυσικές δίοδοι,πού συνδέουν δύο περιοχές,το μοναδικό βατό πέρασμα από τη μιά περιοχή στην άλλη.Αυτά βέβαια σε περιοχές,όπως η Βαλκανική,όπου το κατ'εξοχήν ορεινό τοπίο,εναλλάσσεται με πεδινό κλπ.Δηλαδή δεν νοούνται δερβένια στις απέραντες πεδιάδες η στέπες.


Τα δερβένια ήσαν φυσικά καί στρατηγικής σημασίας περάσματα,τα οποία συνήθως ήλεγχε η εκάστοτε εξουσία.Κατά την διάρκεια της τουρκοκρατίας ο αρχηγός της φρουράς των Δερβενίων λέγεται Δερβενετζής η Ντερβενετζής.Με αυτά τα στοιχεία ταυτότητας της λέξης Δερβένι,Ντερβένι,Dervent,μπορούμε να ψηλαφίσουμε την ετυμολογία της.


Στην αρβανίτικη Derë=θύρα,πόρτα(dοor,θύρα,εκ της δρυός,δρύς,η ξύλινη δηλ.dru=ξύλο,δέ-ντρο,tree).Αν υποθέσουμε ότι η πρωταρχική λέξη ήταν Dervent,όπως διασώζεται στην τουρκική,τότε το δεύτερο συνθετικό vent,(βεντ) στην αρβανίτικη επίσης,σημαίνει τόπος,έδαφος καί είναι αντίστοιχο προς την ομηρική έδος (ρίζα Fed-)= τόπος στον οποίο κάθεται κανείς,τόπος,θέσις(έδρα,έδρανο,βάδισμα-βαδίζω).Από δω η λέξη έδρανον,εδώλιο,έδρα κλπ.(βλέπε Ετυμολογικό Λεξικό Ι.Σταματάκου καί J.B HOFMANN).Ώστε Dervent = «τόπος-θύρα,τόπος διόδου».

Αν όμως δεχτούμε την ελληνική καί αλβανική εκδοχή (βλπ. Λεξικό αλβανο-ελληνικό Ν.GJINI «derven-i» = δερβένι) τότε έχουμε derë + ven,όπου ven=πηγαίνουν,πορεύονται,βαδίζουν (βλπ. αρχαιοελληνικό «βαίνω») καί η έννοια είναι «θύρα-δίοδος»,διά της οποίας μεταβαίνουν από έναν τόπο στον άλλο.


Β' - Derbeder-i (Ντερμπεντέρης-ισα)


Η λέξη αυτή σημαίνει τον γλεντοκόπο,τον αλήτη με την αρχαία έννοια τού όρου,δηλ. τον περιπλανόμενο,τον περιφερόμενο,τον γνωστό σαν μποέμ κλπ.


Στα παλιότερα χρόνια στις ονομαστικές γιορτές,οί εορτάζοντες δεν καλούσαν κανέναν.Είχαν όμως το σπίτι ανοιχτό,καί στο τραπέζι κρασί καί μεζέ γιά οποιονδήποτε ήθελε να ευχηθεί.Καλέσματα γίνονταν μόνον στούς γάμους.


Συνήθως βέβαια,οί συγγενείς καί φίλοι πήγαιναν να ευχηθούν στις ονομαστικές εορτές.Υπήρχαν όμως καί ορισμένοι οί οποίοι έπαιρναν σβάρνα όλα τα σπίτια των εορταζόντων γιά να ευχηθούν,αλλά κυρίως να διασκεδάσουν,να γλεντήσουν,να τραγουδήσουν,να πιούν κρασί κλπ. Αυτοί οί άνθρωποι πού γύριζαν τις εορτάσιμες κυρίως ημέρες από πόρτα σε πόρτα τούς έλεγαν ντερμπεντέρηδες.Τότε δεν υπήρχαν κέντρα διασκέδασης.Οί γλεντοκόποι περίμεναν τις ονομαστικές γιορτές τούς γάμους καί τα πανηγύρια γιά να διασκεδάσουν.Γι'αυτούς λοιπόν πού είχαν αυτή τη συνήθεια καί αυτόν τον υπερβολικό ζήλο γιά γλεντοκόπι,οί παλιοί Αρβανίτες έλεγαν,ότι πηγαίνουν «Ντερ μπε ντερ» (derë mbe derë)= από πόρτα σε πόρτα.

Η φράση «derë mbe derë»κατά λέξη σημαίνει «θύραθεν επί θύρας» δηλ. «από πόρτα σε πόρτα».Με άλλα λόγια η αρχική έννοια τού «Ντερμπεντέρης» είναι αυτό πού στην Εύβοια λένε «πορτογιούρης» η αλλού «πορτογυρίστρας»,δηλ. αυτός πού παίρνει σβάρνα τα σπίτια καί πάει από πόρτα σε πόρτα.

Βέβαια,καθώς είπαμε,η επικρατούσα εκδοχή,θέλει τις λέξεις αυτές προερχόμενες από την τουρκική,αλλά χωρίς τεκμηρίωση απ'ό,τι γνωρίζω.

Στα αλβανικά λεξικά τού Ν.Γκίνη καί τού Κ.Χριστοφορίδη,δεν υπάρχει η λέξη derbedere-i.Πράγματι πρόκειται γιά συνήθη φράση καί όχι λέξη («derë mbe derë» στην aλβανική) καί τη βρίσκουμε σε πολλά παλιά λαϊκά(δημοτικά)τραγούδια,όπως εκείνο τού Shemo,πού έχει ανθολογίσει ο Θύμιος Μήτκος-Thimi Mitko (βλπ. «Bleta Shqiptare» (Αλβανική Μέλισσα) Αλεξάνδρεια 1878)...


«Τrikalla derë mbe derë,
mbajne zi per Shemo Benë»
(«Τρίκαλλα ντερ μπε ντερ
μπαjν ζι περ Σιέμο μπεν»)


Η γνώμη μου δηλ. είναι ότι αυτή η αλβανική φράση derë mbe derë (Ντερë μπε ντερë),πέρασε σαν αυτοτελής λέξη στα τουρκικά καί στα νεοελληνικά.



«Τα Τρίκαλλα από πόρτα σε πόρτα

(δηλ.από σπίτι σε σπίτι)

πενθούσαν (κρατούσαν πένθος)

γιά τον Σιέμο Μπέη».

Λεξικό Κ.Χριστοφορίδη σελ.96
ε ë αμυδρά

ε ë αμυδρά

σελ.25
ε ë αμυδρά

ΒΛΕΠΕ:http://ellines-albanoi.blogspot.com/2012/05/blog-post_9847.html
http://ellines-albanoi.blogspot.gr/2010/06/blog-post_6375.html


στο ίδιο:

ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ

Η Αρβανιτιά στο Μοριά

Η Ερμιονίδα ανά τούς αιώνες

Η Ερμιονίδα ανά τούς αιώνες
http://openarchives.gr/view/412853

Τα αρβανίτικα τραγούδια της Ερμιονίδας

Τα αρβανίτικα τραγούδια της Ερμιονίδας
http://invenio.lib.auth.gr/record/1887

ΜΠΕΣΑ

ΜΠΕΣΑ
Βλέπε τεύχη από το περιοδικό «ΜΠΕΣΑ»

Άρβανον

Άρβανον
Βλέπε τεύχη από το περιοδικό «Άρβανον»

Β'Συμπόσιο Ιστορίας-Λαογραφίας

Β'Συμπόσιο Ιστορίας-Λαογραφίας
Β'Συμπόσιο Ιστορίας-Λαογραφίας Βόρειας-Δυτικής Αττικής(1992)

Arbërës-Arbanas

Μπεκτασήδες

Μπεκτασήδες
Βλέπε γιά Αλήπασα-Ρήγα Φεραίο

Αρβανίτες καί Αλβανοί μετανάστες

Αρβανίτες καί Αλβανοί μετανάστες
«Αρβανίτες καί Αλβανοί Μετανάστες:Διαπραγμάτευση της Συλλογικής Ταυτότητας σε μιά αγροτική κοινότητα τού Νομού Αργολίδας» της Αγγελικής Αθανασοπούλου.

Ήπειρος-Ιλλυρίς

Arnaoutes

Arnauten-Albanesen-Skipetaren-Arbanitai

Ομοσπονδία Ελλάδας καί Αλβανίας

Ομοσπονδία Ελλάδας καί Αλβανίας
Ιωάννης Μπαλάσκας:Ομοσπονδία Ελλάδας-Αλβανίας,σλαυική επιβουλή είς βάρος τού Ελληνισμού

Σούλι καί Σουλιώτες

Η ζωή των Αρβανιτών

Αρβανίτικο Μοιρολόϊ

Οί Αρβανίτες της Αττικής

Η συμβολή των Αρβανιτών

Μήτρος-Τρούκης

Αρβανίτικα θέματα

Arbanasi

Γάμος καί Γαμήλια Σύμβολα

Τhe Highland Lute

Τhe Highland Lute
The Albanian national epic

Αρβανίτες καί Έλληνες

Η Ελληνο-Αλβανική Συμμαχία τού 1821

Η Ελληνο-Αλβανική Συμμαχία τού 1821
Grec et Arnaute Ethnographique des peuples de la Russie 1862 (Pauli Gustav Theodore Hristianovich) , http://skif-tag.livejournal.com/682663.html , http://fotki.yandex.ru/users/humus777/album/284616 , http://old.rgo.ru/2011/01/drugogo-roda-lyudi-arnauty/

«Η εικόνα της Αλβανίας καί των Αλβανών στην Ελλάδα τού 19ου αιώνα» τού Ν.Γκίκα

Η μάχη στη Σελλασία

Η μάχη στη Σελλασία
Funerary mask with helmet Gold funerary mask with bronze 'Illyrian' helmet from the cemetery of Sindos, circa 520 BC, Thessaloniki, Archaeological Museum,http://www.macedonian-heritage.gr/HellenicMacedonia/en/img_B1217a.html

Δελτίον της ιστορικής και εθνολογικής εταιρείας της Ελλάδος| Τόμος 5

Δελτίον της ιστορικής και εθνολογικής εταιρείας της Ελλάδος| Τόμος 5
Κορυτσά,Πελασγοί καί Ιλλυριοί,Γκέγκες καί Δωριείς,Μακεδονία καί Ιλλυρο-Πελασγοί, Πελασγικές Θεότητες κτλπ.

Αλβανοί,αποσπάσματα από «Ιστορία τού Ελληνικού Έθνους»

Έλληνες καί Αλβανοί της Κάτω Ιταλίας

ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ

ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ
ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ-ΑΡΒΑΝΟΝ

ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΑΛΒΑΝΟΙ

Αρβανίτες μουσουλμάνοι

Θεσσαλονίκη-Salonika

Албанец. 1829

The Spartan touch:albanian women who help their fighting men

Albanian Guard

Albanian Duel

Albania

Gegëria

Gegëria

Royal Albanian Gendarmerie

Αυλώνας-Vlorë(Λιαπουριά-Labëria)

Albanian wedding rejoicings

Gegëria

An old Albanian warrior(Greece)

Albanians firing at Turks in Istib

Albanians firing at Turks in Istib
Mάλλον θα εννοεί το γνωστό Ιστίμπεη.Albanians firing at Turks in Istib, in the Balkans. Illustration from French newspaper Le Petit Parisien. April 28, 1901

King Zog of Albania

King Zog of Albania
http://www.ebay.com/itm/King-Zog-of-Albania-w-sisters-in-traditional-native-costomes-1938-vintage-photo-/121387128131?pt=Art_Photo_Images&hash=item1c433c9543 , http://ellines-albanoi.blogspot.gr/2012/06/blog-post_9784.html

grecian and albanian costumes

The New King and Queen of Albania

Pogradec

A Prayer for Revenge

Albanians

A Rebel Chief from Albania

A Rebel Chief from Albania
THE SUN(1906)

Albanese mercenaries in a coffeeshop

Albanese mercenaries in a coffeeshop
A painting by Albert Franke

Tomb of Skanderbeg at Alessio(Lezhë)

Alessio-Lezhë (Gegëria)

Albanians at the tomb of Scanderbeg(Lezhë)

Tosks with Ghegs

Tosks with Ghegs
Oldest and Quaintest of Balkan Peoples By M. Edith Durham

Albania

Albania
1939

A Game of Chess(Gegëria)

A Game of Chess(Gegëria)
ALBERT JOSEPH FRANKE (German,1860-1924) , https://www.artrenewal.org/pages/artwork.php?artworkid=38058&size=large , http://www.liveauctioneers.com/item/11365716_attributed-to-albert-joseph-franke-german-1860 , http://www.masterart.com/Albert-Joseph-Franke-1860-1924-Board-Players-PortalDefault.aspx?tabid=53&dealerID=279&objectID=601523

Albanians

Albanians
The photo collection of Paul Siebertz,Albania in 1909

Albanier

Albanier
1815,Fremde Länder und Völker,Wilmsen, Friedrich Philipp.

Albanians-Gegëria

Study of Three Albanian Arnavuts and a Woman in Albanian Costume

En Albanie

Albania,The Love-Letter

Southern Albania

Αλβανία-Aπoλλωνία(1848)

Αλβανία-Aπoλλωνία(1848)
Edward Lear. http://oasis.lib.harvard.edu/oasis/deliver/~hou01475

Greek highland troops

Greece

Greece
Peoples Of All Nations Hammerton, J.A. Published by Educational Book Co., London, 1920 , http://www.abebooks.com/Peoples-Nations-Hammerton-J.A-Educational-Book/954598915/bd

Modern Greek Peasants

Greek funeral at Levadeia (Attica)

Greek funeral at Levadeia (Attica)
1894

Έλληνες ποιμένες-Greek sheperds

Chicago(1949)

Albanians(Australia)