Ο «Λόρκα της Αλβανίας» στην Ελλάδα
Του ΒΑΣΙΛΗ ΝΤΙΛΟΥ*
Ο Αλβανός ποιητής Τζεβαχίρ Σπαχίου, γνωστός και ως «Λόρκα της Αλβανίας», ήταν ένας από τους καλεσμένους στις πολιτιστικές εκδηλώσεις προς τιμήν της βαλκανικής τέχνης που οργάνωσε στο Μέγαρο Μουσικής και στη «Στοά του Βιβλίου» το Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού.
Ισως δεν είναι τυχαίο που ο Τζεβαχίρ Σπαχίου μοιάζει στην εμφάνιση με τον Ελληνα ποιητή Αγγελο Σικελιανό. Οταν διαβάζεις τα έργα τους και αισθάνεσαι τον εσωτερικό παλμό τους, αντιλαμβάνεσαι πως η ομοιότητά τους, σ' ένα υψηλό βαθμό, είναι και εσωτερική. Ο Σπαχίου δεν αποκαλείται επίσης τυχαία «Λόρκα της Αλβανίας». Υστερα μάλιστα από τόσες μάχες που έχει δώσει εξ ονόματος της αληθινής ποίησης στις δύσκολες και δραματικές εξελίξεις που έχει περάσει η σύγχρονη Αλβανία. Πολλές φορές στα χρόνια της στυγνής δικτατορίας χρειάστηκε να περάσει μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης και όπως δηλώνει ο ίδιος «κομμάτια από το σώμα και την ψυχή μου τα άλεσε ο μύλος της δικτατορίας».
Μια πασίγνωστη περιπέτειά του από εκείνα τα χρόνια συνδέεται με την απόφασή του να προσεγγίσει το έργο του Σαρτρ που λόγω πολιτικών συνθηκών κανένας από τους διανοούμενους δεν είχε έρθει σε επαφή. Ενα ποίημα τύπου χαϊκού που έλεγε: «Εγώ/ είμαι εκείνος που δεν ήμουν/ και στο μέλλον θα είμαι εκείνος που τώρα δεν είμαι» έγινε αφορμή να κατηγορηθεί ο ποιητής για αγκάλιασμα της εχθρικής προπαγάνδας και για μόλυνση από τον έξω κόσμο. Το θέμα πήρε επικίνδυνες διαστάσεις γιατί εκτός από τους λεγόμενους «Ζντάνοφ» της κριτικής, ασχολήθηκε προσωπικά και ο τότε πανίσχυρος πρωθυπουργός της χώρας Μεχμέτ Σέχου (ο οποίος σε λίγα χρόνια δολοφονήθηκε ή αυτοκτόνησε όπως έλεγε η επίσημη ανακοίνωση).
Υπάρχουν πολλά τέτοια τραγελαφικά γεγονότα στη συγκλονιστική ζωή του ποιητή Σπαχίου. Και αυτά δεν πήραν τέλος με την εποχή του μονοκομματισμού, αλλά συνεχίστηκαν και στην εποχή του πλουραλισμού. Ο Σπαχίου κουράστηκε, σιχάθηκε τη γελοιότητα και την απληστία των πολιτικών, μα δεν τους έκανε το χατίρι. Εκείνοι του αφαίρεσαν πολλά, προσπάθησαν να του αφαιρέσουν και την ίδια τη ζωή, μα την πένα δεν θα του την πάρουν ποτέ. «Εμείς οι ποιητές», λέει ο Σπαχίου «έχουμε γεννηθεί για να διορθώσουμε τα μοιραία λάθη που κάνουν οι άμυαλοι πολιτικοί».
Ηταν πολλές φορές καλεσμένος στην Ελλάδα και αυτή η χώρα κατέχει μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά του. Επισκεφθήκαμε μαζί την Ακρόπολη τις μέρες που γινόταν η μεταφορά των αρχαίων αγαλμάτων. Εκεί πάνω στον Ιερό Βράχο αυτός ανακάλυψε με χαρά το μοναδικό δέντρο ελιάς, πλησίασε κοντά της, άγγιξε τον κορμό της, τη χάιδεψε, της μίλησε και ήταν έτοιμος να δακρύσει.
Με την ίδια αίσθηση επισκεφθήκαμε το σπίτι του ποιητή Γιώργου Σεφέρη. Ο Τζ. Σπαχίου είναι ο πρώτος Αλβανός ποιητής που μετέφρασε με έναν άψογο τρόπο στα αλβανικά ποιήματα του Σεφέρη, όπως το πασίγνωστο «Γιασεμί». Και ακριβώς εκείνο το γιασεμί τον περίμενε τώρα ανθισμένο στην ήσυχη αυλή του Σεφέρη για να του πει ένα ψιθυριστό «γεια σου», να του πει ένα σιωπηλό «ευχαριστώ» και να του δώσει έναν τρυφερό χαιρετισμό για τους συμπατριώτες του.
Εκτός από μια βαθύτατη ποιητική μορφή, ο Σπαχίου είναι ένας δεξιοτέχνης μεταφραστής. Ο Λ. Πορφύρας, ο Γ. Δροσίνης, ο Κ. Βάρναλης, ο Γ. Ρίτσος, ο Γ. Σεφέρης και άλλοι, σ' αυτόν τον ποιητή έχουν βρει και τον ιδανικό μεταφραστή τους. Τώρα είναι η σειρά του Αγγελου Σικελιανού να μεταφραστεί από τον «δίδυμο αδελφό του».
Ελευθεροτυπία - Ο «Λόρκα της Αλβανίας»
Ελευθεροτυπία - Ο «Λόρκα της Αλβανίας»
