Εξεταζοντας τα ονοματα των Αθηναιων που βρισκουμε σε γραπτα μνημεια της πολεως απο τον 17 ον αιωνα και περα,αναγνωριζουμε πολλα που ανηκαν σε Αρβανιτες στρατιωτες,και μαλιστα,σε αρχηγους που υπηρετουσαν στις κτησεις των Βενετων στην Πελοποννησο. Οπως ..Αδαμης,Βαλαμης,Βαρυμποπης,Βεκουσης,Γκινης (Τζινης κατα το Αθηναικο ιδιωμα),Γκολεμης,Ζωης,Καγκαδης,Καπαρελης,Κουρτεσης,Ματεσης,Μπαρδης,
Μπορσας,Μπουας,Μπουζικης,Μπουκρας (Μπουκουρας),.Προγονης,Σκλεπας,Στινης,
Σουγκρας,Σκουρτης,Στερβος,Χαιμαντας,Χελμης.Πολλα μαλιστα απο αυτα τα βρισκουμε να συντροφευουν τα ονοματα της ανωτερης ταξης των Αθηναιων,σε επικυρωσεις πρακτικων εκλογης δημογεροντων και σε αλλα κοινοτικα εγγραφα της πολεως. Μπορουμε λοιπον,να συμπερανουμε με βεβαιοτητα,οτι οι γκαγκαραιοι της Αθηνας,προερχονται απο τους εξοχωτερους Αρβανιτες των Βενετικων κτησεων της Πελοποννησου.Την προελευση τους αυτη την αναγνωριζε και ο Καμπουρογλους,αν και σε αλλο μερος του εργου του,τους γραφει «μεταγενεστερως εγκατασταθεντας απο των πλησιοχωρων και αλλων χωριων-των Μεσογειων ιδιως-αλβανοφωνους των Αθηνων»( Δ.Γρ.Καμπουρογλου,Μνημεια της Ιστοριας των Αθηναιων,τομ.Α' σελ.252,255,257,321,324,Παλαιαι Αθηναι,σελ.448 και 98,99). Μαζι τους ηλθαν και εγκατασταθηκαν τοτε στην Αθηνα και αρχηγοι στρατιωτων απο την αρχοντικη ταξη των γηγενων που υπηρετουσαν προηγουμενως στους Βενετους,συγκεκριμενως δε Παλαιολογοι,των οποιων για πρωτη φορα η παρουσια στην Αθηνα μνημονευεται το 1595. Ο Κωνσταντινος Χρηστομανος,που ερευνησε και προσδιορισε χρονολογικα την προελευσι των Παλαιολογων της Αθηνας,βεβαιωνει,οτι εμφανιζονται την ιδια ακριβως εποχη στην Αθηνα και οι Μπουζικηδες (Κ.Α.Χρηστομανου,Καταγωγη των Αθηναιων Παλαιολογων,εις Δ.Γρ.Καμπουρογλου,Μνημεια της ιστοριας των Αθηναιων,τομ.Γ' ,σελ.256).Η χρονολογια που μας δινει,μας αναγκαζει να αναζητησουμε στα σχετικως προηγουμενα χρονια την εποικισιν εκεινη των Αρβανιτων.Να δεχθουμε δηλαδη,οτι εγινε μεν μετα την αποχωρησι των Βενετων,οχι ομως αμεσως μετα το 1540,αλλα υστερα και απο την επανασταση των Μελισσηνων,υστερα δηλαδη απο το 1573.
Το παρωνυμιο Γκαγκαραιοι ανηκε μονον σε αυτους τους κατοικους της ανατολικης συνοικιας της Αθηνας,απο την οδο Κυδαθηναιων και περα,δηλαδη,της Πλακας.Τους κατοικους εκεινης της συνοικιας αχαρακτηριζαν οι Αθηναιοι κατα τα μεταγενεστερα χρονια,ακομη και μετα την απελευθερωση,ως τραχεις και ακοινωνητους,ως διαφορετικους απο τους γηγενεις.Σ'αυτην λοιπον την περιοχη ειχεν εγκαταστησει η τουρκικη διοικησις την ομαδα των Αρβανιτων που εφερε στην Αθηνα,και σ'αυτην,αλλωστε,εγνωρισαμε οι μεταγενεστεροι τα τελευταια απομειναρια τους.
Εκει τους τοποθετει,ο Γαλος πρεσβης Ζιρω το 1674,διευκρινιζει δε το πραγμα,λιγα χρονια αργοτερα,με τοπογραφικην σαφηνειαν,ο μηχανικος του Μοροζινη Βερνεντα,στον χαρτη της Ακροπολεως,που συνεταξε το 1687,αναγραφοντας στην ανατολικη ακρη του οικισμου της Αθηνας και ακριβως στην γυρω απο το μνημειον του Λυσικρατους περιοχη,τον προσδιορισμο..Diverse case d' Albanes-διαφορα σπιτια Αλβανων. Και επαναλαμβανει αργοτερα την βεβαιωσιν του πραγματος ο Παναγης Σκουζες,γραφοντας στα απομνημονευματα του,σχετικα με τις πορτες του τειχους..«Προς μεσημβρια μια,η Αρβανιτικη λεγομενη της Πλακας,με το να ηταν προς εκεινο το μερος ολο Αρβανιτες,οι Πλακιωτες» (Παναγης Σκουζε,Απομνημονευματα,εκδ. Γ.Βαλετα,σελ.37 και 120).
Υπηρξαν ομως και μερικοι Αρβανιτες στην Αθηνα που, ειτε ευθυς εξ αρχης ειτε σε μεταγενεστερα χρονια κατοικησαν σε αλλες συνοικιες της πολεως.Ενας απο αυτους ηταν ο Τατσης,του οποιου το ονομα απαθανατισε στην συνοικια του Ψυρη ο δρομος του Τατση και η ομωνυμη βρυση,στην καμπη του,απεναντι στην οδον Αισωπου.Οτι ηταν και αυτος Αρβανιτης ,μαρτυρειται απο το ονομα του,που δεν ειναι αλλο παρα ενας απο τους συντομευομενους κατα το αρβανιτικο ιδιωμα τυπους του ονοματος Δημητρης.Το γεγονος δε,οτι ανηκει στην ταξη των καμπιτων της Αργολιδας μαρτυρειται απο το χωριο Τατσι,που υπαρχει στα δυτικα του Αργους μετωνομασμενο σημερα σε Εξοχη. Επισης η οικογενεια Μαντραβιλη,αν και αρβανιτικη,δεν κατοικουσε στην Πλακα,αλλα στην δυτικη ακρη της πολεως,διπλα στον Αρειο Παγο,και απο αυτην πηρε το ονομα της η γειτονικη πορτα του τειχους του Χασεκη,ως πορτα του Μανδραβιλη.Ηταν δε αρχοντικη οικογενεια,«μια οικογενεια αρβανιτες καλλιστη»,γραφει ο Παναγης Σκουζες και προσθετει..«Ειχε και μιαν επιτηδειοτητα αυτη η οικογενεια πατροπαραδοτη,Αμα ηθελε παθει κανενας πολιτης,να βγαλη το χερι του,ποδι του,πλατη του,απο πεσιμο η στραγγουλισμα,χωρια,χριστιανοι,τουρκοι,και τα ζωα,ευθυς εκραζαν εναν απο εκεινην την οικογενειαν και το διωρθωνε εις τον τοπον του,αμισθι,μονο ενα κερασμα κρασι η ρακι»(Παναγη Σκουζε,Απομνημονευματα).
Παρ'ολην την αντιθεση του χαρακτηρος που διεκρινε τους γηγενεις κατοικους απο τους παροικους της πολεως,η κοινωνικη συγκροτησις των Αρβανιτων σε αριστοκρατικη και λαικη ταξη,κυριως δε η πνευματικη διαφορα που εκανε να ξεχωριζουν και ουσιαστικα οι δυο αυτες ταξεις μεταξυ τους,ευρηκαν ωστοσο αρμονικα την θεσι τους διπλα στην Αθηναικη κοινωνια.που την εχαρακτηριζε αναλογη διακρισις. Ετσι ,οι καλυτερες φαρες των Αρβανιτων παροικων,που ανεκαθεν ησαν απολυτα εξωμοιωμενες κοινωνικα με τις ανωτερες ταξεις των γηγενων,εσχετισθησαν αμεσως και αφομειωθηκαν πολυ ευκολα με τους αρχοντες και τους νοικοκυρεους της Αθηνας,εδεθηκαν με συγγενικους δεσμους μαζι τους και επηραν θεση στην κοινοτικη ζωη της πολεως.Μονον την προγονικη τους γλωσσα ,δεν θελησαν ν'αφησουν,που την μιλουσαν στο σπιτι και στις σχεσεις τους με τους δικους τους αγροτες.Ωστοσο,μιλουσαν με ευχερεια τα ελληνικα,οπως ολοι οι αλλοι Ελληνες και εμαθαιναν γραμματα στα παιδια τους,οπως μαρτυρει το αρβανιτικο διστιχο της πλακιωτικης λαογραφιας..
Μπ'ρντα ντι σκολειο ντ' Ατην',
καμ νι λιουλιε,καμ νι κριν'.
Δηλαδη..Μεσα στο σχολειο της Αθηνας,εχω ενα λουλουδι,εχω εναν κρινο...
«Αρβανιτες,οι Δωριεις του Νεωτερου Ελληνισμου» Κ.Μπιρη
http://ellines-albanoi.blogspot.gr/2009/05/blog-post_10.html
